MOTOR KONUŞMA BOZUKLUKLARI (APRAKSİ VE DİZARTRİ)

Konuşma, düşüncelerimizi ifade etme aracı olarak kullandığımız sembolik bir araç olan sözel dilin, akciğerlerden gelen havanın boğaz, ağız ve burun yolunda şekillenmesi sonucunda seslere dönüştürülerek dinleyici tarafından algılanması sağlanan kompleks ve dinamik bir motor aktivitedir. Konuşma, “solunum, sesleme, sesletim, rezonans ve prozodi” olmak üzere beş bileşenden oluşmaktadır. Hastalık veya hasara bağlı olarak konuşmayı işlemleme sürecinde meydana gelen motor planlama veya konuşma bileşenlerinden bir/birkaçının etkilenmesi durumunda ortaya çıkan nöromotor problem motor konuşma bozuklukları olarak adlandırılmaktadır.

Değerlendirmenin amacı tarama, tanı koyma, müdahale yöntemini planlamadır. Nörojenik kökenli dil ve konuşma bozukluklarında değerlendirme bir ekip işidir. Dil ve konuşma terapistlerin (DKT) tıbbi tanı değil, konuşma bozukluğu tanısı koyar. 

Motor konuşma bozuklukları dizartri ve apraksi olarak ikiye ayrılmaktadır.

Dizartri

Dizartri, merkezi sinir sistemi ve/veya çevresel sinir sistemi ya da her iki sistem hasarına bağlı olarak konuşma düzeneğini kontrol eden kas kontrolünde anormallik, koordinasyon bozukluğu ile karakterize paralizi sonucu konuşmanın solunum, fonasyon, rezonans, sesletim ve prozodik özelliklerinin etkilendiği, dolayısı ile anlaşılabilirlik özelliğinin sınırlandığı bir motor konuşma bozukluğudur. Serebrovasküler olaylar, travmatik beyin hasarları, tümörler, serebral palsi, parkinson gibi nörojenik hastalıklarla birlikte sıkça gözlenmektedir. Sinir sistemindeki farklı lezyon yerleri farklı dizartri tiplerini oluşturmaktadır.

Apraksi

Apraksi, güçsüzlük, normal olmayan ton veya postür, bilişsel işlevlerde bozulmalar, anlamada azalma gibi durumların haricinde, beceri gerektiren hareketlerin planlamasının yapılamamasıdır. Motor planlama ve programlama bozukluğudur. İnme, demans, tümör gibi hastalıklara bağlı olarak sol hemsiferde meydana gelen hasardan kaynaklı olabileceği düşünülmektedir. Apraksi, kişilere günlük hayatında ciddi yaşamsal sıkıntılar yaratmaktadır.